✍️عده چیست؟ و چه قوانینی دارد ؟

عده عبارت است از مدت زمانی که زن پس از جدایی یا مرگ شوهرش باید از ازدواج خودداری کند.

این مدت با توجه به نوع پایان ازدواج (مرگ همسر یا طلاق یا فسخ نکاح)، نوع ازدواج (دائم یا موقت) و شرایط باروری زن یا بارداری او متغیر است. فلسفه قرار دادن عده برای زن، جلوگیری از اختلاط نسل و احترام به رابطه زناشویی سابق و تعبد است.

?حکم ازدواج در زمان عده

در صورتی که زن در هنگام عده با مردی ازدواج کند ازدواج آنان باطل است و د صورت آگاهی از حکم عِده، ازدواج آن مرد و زن با یکدیگر برای همیشه حرام است.

?رجوع بعد از طلاق رجعی در زمان عده

شوهر در هنگام عده طلاق رجعی حق دارد از طلاق رجوع کند. به طور کلی در عده طلاق رجعی حقوق و تکالیف زن و شوهر نسبت به یکدیگر همچنان برقرار است؛ مثلاً شوهر باید به زن نفقه بدهد، در صورت مرگ یکی، دیگری از او ارث می‌برد و اگر در زمان عِده طلاق رجعی رابطه جنسی خارج از چارچوب ازدواج با شخصی از جنس مخالف برقرار کنند در صورت وجود شرایط احصان (امکان تمتع در هر زمان) به حد زنای محصنه یعنی سنگسار محکوم خواهند شد.

?عِده وفات برای زن بیوه

عِده مرگ شوهر بنا بر مشهور چهار ماه و ۱۰ روز است. نظر خلاف مشهور و نادر نصف این مدت یعنی دو ماه و ۵ روز است. اگر زن آبستن باشد عده او طولانی‌ترین زمان بین مدت عده یا وضع حمل اوست. (یعنی حداقل رعایت مدت چهار ماه و ۱۰ روز و گاهی بیش‌تر)

عده وفات عام است چه برای ازدواج دائم یا موقت، حتی زن یائسه یا زنی که بین او و شوهر نزدیکی واقع نشده، عده وفات دارند.

در طول مدت عده وفات، زینت برای زن ممنوع است.

?عده طلاق در ازدواج دائم

عِده طلاق در ازدواج دائم سه طهر (پاک‌شدن از حیض) است و در مورد زنی که قاعده نمی‌شود ولی به سن یائسگی نرسیده ۳ ماه می باشد.

?عِده در عقد موقت

عِده در عقد موقت در صورت حیض نشدن در سن حیض یک ماه و نیم (۴۵ روز) است. در صورت حیض شدن عده بنا بر مشهور، دو حیض است. سه قول نادر نیز در این زمینه وجود دارد: یک حیض، یک حیض و نیم، دو طهر (پاکی از حیض). در قوانین ایران بر خلاف نظر مشهور، نظر دو طهر به عنوان قانون تعیین شده است.

?چه زنانی عِده طلاق ندارند؟

زن یائسه، پا به سن گذاشته که عادات ماهیانه ندارد و زن نابالغ، حتی اگر با شوهرش آمیزش جنسی داشته باشد، پس از طلاق عده ندارند.

?عده طلاق برای زن باردار

عده زن حامله چه در ازدواج دائم و چه در موقت و چه در طلاق یا فسخ یا مرگ همسر تا زمان زایمان است. تنها در مورد مرگ همسر اگر مدت زمان باقیمانده تا زایمان کمتر از ۴ ماه و ۱۰ روز باشد زن باید تا پایان ۴ ماه و ۱۰ روز عِده را نگه دارد. در صورت سقط شدن بچه قبل از زایمان هم عِده در هنگام مرگ فرزند به پایان می‌رسد.

?عده زوجه غایب مفقودالاثر

مطابق ماده ۱۰۱۱ ق.م. غائب مفقودالاثر به کسی اطلاق می‌شود که از غیبت او مدت طولانی گذشته باشد و از وی به هیچ‌وجه خبری نباشد. برای زوج غایب مفقودالاثر چند حالت قابل تصور است:

الف) اثبات مرگ زوج: در این حالت زوجه باید از زمانی که به موت زوج غائبش اطلاع پیدا می‌کند، عِده وفات نگهدارد.

ب) اثبات حیات زوج: اگر خبر حیات شوهر به همسر واصل شود، ولی مکان زوج معلوم نباشد، در این صورت زوجه باید صبر کند تا زوج او را طلاق دهد یا بمیرد؛ هر چند که غیبت وی طولانی شود. در این حال هرگاه شوهر مالی داشته باشد، نفقه زن از آن اموال تأدیه می‌شود و اگر زوج مالی نداشته باشد، باید از بیت‌المال نفقه زوجه پرداخت شود.

ج) عدم اثبات حیات یا مرگ زوج: در این حالت مشهور فقها معتقدند در صورتی‌که به هیچ طریقی تأمین نفقه زوجه از اموال فرد غائب یا نزدیکان او ممکن نباشد، زن می‌تواند به حاکم شرع مراجعه کند و حاکم شرع به زن چهار سال مهلت می‌دهد، تا تفحص و جستجوی لازم صورت گیرد. اگر وضعیت حیات یا مرگ زوج معلوم نگردد، حاکم شرع، حکم به طلاق زن داده و همسر غائب پس از طلاق باید عده وفات نگاه دارد.

?عده طلاق در ازدواج موقت

در ازدواج موقت عِده زن باردار مثل نکاح دائم تا زایمان و عده مرگ همسر ۴ ماه و ۱۰ روز است. اما عده پایان فسخ یا بذل مدت کمتر از نکاح دائم یعنی دو بار قاعدگی و پاک شدن است. در زنانی که با وجود عدم یائسگی عادت نمی بییند هم این مدت ۴۵روز است ‍

⚖️ گروه تلگرامی موسسه حقوقی و داوری عدل آوران آرسیس
? @arsislaw