✅چکیده:
مصداق عسر و حرج بستگی به اشخاص و وضعیت و موقعیت اجتماعی آنان در هر گروه و قشر از جامعه دارد و بی‌احترامی، در فشار روحی قرار دادن زوجه و بیان مطالبی که موجب اذیت و آزار زوجه شود از مصادیق عسر و حرج است.

?تاریخ رای نهایی: ۱۳۹۱/۱۲/۲۱
?شماره رای نهایی: ۹۱۰۹۹۷۰۹۰۷۲۰۱۰۶۰
?مرجع صدور: شعبه ۱۲ دیوانعالی کشور

✅خلاصه جریان پرونده

خانم ل.ه. فرزند ش. با وکالت خانم م.ر. دادخواستی به طرفیت آقای م.ک. فرزند ع. و به خواسته صدور گواهی عدم امکان سازش تقدیم کرده و توضیح داده است به موجب سند رسمی به شماره ۲۱۱۸-۱۹/۳/۱۳۸۰ دفتر ثبت ازدواج شماره ۷ حوزه ثبت به عقد ازدواج دائمی خوانده در آمده است و حاصل زندگی یک دختر ۸ ساله بنام ن. است به دلیل مشکلات و اختلافات پیش آمده امکان ادامه زندگی مشترک برای موکله ممکن نمی‌باشد درخواست صدور گواهی عدم امکان سازش را دارم. شعبه ۲۶۳ دادگاه خانواده در وقت مقرر با حضور طرفین دعوی و وکلای آنان تشکیل شده است وکیل خواهان اظهار داشته به دلیل سوء رفتار و سوء معاشرت زوج موکل در عسر و حرج بسر می‌برد درخواست صدور گواهی عدم امکان سازش را دارم. وکیل خوانده اظهار داشته دفاعیات به شرح لایحه تقدیمی است موکل حاضر به طلاق نمی‌باشد و اساساً خواهان دلیلی برای عسر و حرج خود ارائه ننموده است. دادگاه با تعیین وقت رسیدگی از زوجه خواسته شهود خود را همراه بیاورد. دادگاه در وقت مقرر با حضور زوجین و وکلای آنان تشکیل شده است وکیل زوجه اظهار داشته چون شهود پزشک هستند نمی‌توانند در جلسه حاضر شوند تقاضای انجام تحقیقات محلی در محل کار آنها را دارم دادگاه از واحد مددکاری خواسته نسبت به تحقیق محلی از شهود در موضوع عسر و حرج به دلیل سوء رفتار تحقیق و نتیجه را اعلام دارد. مددکار اجتماعی مجتمع قضائی خانواده طی دو گزارش گواهی سه نفر از گواهان را به پیوست ارسال کرده است (صفحات ۳۲ الی۳۷ پرونده) دادگاه پس از وصول نظریه داوران منتخب زوجین به شرح صفحات ۵۵ و ۵۶ پرونده به موجب رأی شماره ۱۵۳۶ -۲۸/۱۰/۱۳۹۰ در خصوص دعوی خواهان به شرح فوق با توجه به مجموع محتویات پرونده و اظهارات طرفین و داوران منتخب به لحاظ عدم ارائه دلیل بر تحقق عسر و حرج دعوی خواهان را وارد ندانسته و دعوی نامبرده را رد کرده است. خانم ل.ه. با وکالت خانم‌ها ن.ت. و م.ر. نسبت به دادنامه یاد شده تجدیدنظرخواهی به عمل آورده است. شعبه ۲۶۳ دادگاه عمومی حقوقی به موجب رأی شماره ۵۶-۲۶/۱/۱۳۹۱ درخصوص تجدیدنظرخواهی خانم ل.ه. به شرح فوق به لحاظ اینکه در مهلت مقرر قانونی نسبت به رفع نقص در خصوص پرداخت هزینه دادرسی اقدام نکرده است به استناد تبصره ۲ ماده ۳۳۹ قانون آیین دادرسی مدنی قرار رد دعوی تجدیدنظرخواهی صادر کرده است. با تجدیدنظرخواهی خانم ل.ه. با وکالت خانم‌ها ن.ت. و م.ر. شعبه ۳۰ دادگاه تجدیدنظر استان به موجب رأی شماره ۴۹۰-۲۱/۳/۱۳۹۱ به لحاظ نقص ابلاغ اخطاریه رفع نقص به یکی از وکلای تجدیدنظرخواه قرار معترض‌عنه را نقض و پرونده را جهت اقدام قانونی به دادگاه نخستین اعاده نموده است که پس از تکمیل پرونده شعبه ۳۰ دادگاه تجدیدنظر استان به موجب رأی شماره ۱۰۱۷-۴/۶/۱۳۹۱ و با توجه به مندرجات پرونده و لایحه اعتراضی و توضیحات طرفین و مستندات رأی و استدلال دادگاه رأی تجدیدنظرخواسته را مطابق قانون تشخیص داده و با رد اعتراض آن‌را تأیید کرده است خانم ل.ه. نسبت به دادنامه یاد شده فرجام‌خواهی به عمل آورده است که پس از ابلاغ نسخه ثانی دادخواست فرجامی و ضمایم طی اخطاریه به فرجام خوانده و مضی مهلت پاسخگویی پرونده به دیوان‌عالی کشور ارسال و به این شعبه ارجاع شده است آقای ف.ح. در تاریخ ۲۰/۹/۱۳۹۱ و پس از ارجاع پرونده به این شعبه اعلام وکالت از سوی خانم ل.ه. نموده است و متعاقباً طی لایحه دادنامه شماره ۸۴۷-۸/۹/۱۳۹۱ مبنی بر محکومیت آقای م.ک. به اتهام ایراد ضرب عمدی نسبت به خانم ل.ه. را پیوست و ارائه نموده است با ارجاع پرونده به این شعبه پرونده در نوبت آن تحت نظر است و لایحه اعتراضییه به هنگام شور قرائت می‌شود.

✅رای دیوان

فرجام‌خواهی وارد و پرونده دارای نواقص تحقیقاتی است زیرا: به موجب تبصره‌الحاقی به ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی «عسر وحرج موضوع این ماده عبارت است از به وجود آمدن وضعیتی که ادامه زندگی را برای زوجه با مشقت همراه ساخته و تحمل آن مشکل باشد ۰۰۰» در مانحن‌فیه زوجین هر دو دارای تحصیلات عالیه و پزشک هستند و حسب مندرجات پرونده و سند رسمی ازدواج و فتوکپی شناسنامه زوجه هر دو تجربه ازدواج ناموفق اول را دارند زوج حسب اظهار زوجه نسبت به او بدبین است و به او نسبت‌هائی را روا می‌دارد و در مورد امور مالی حرف و ادعا دارد و به همین علت با زوجه رفتار سرد و غیر عاطفی دارد اخیراً‌ هم مرتکب ایراد ضرب عمدی به او شده که به پرداخت دیه محکومیت قطعی یافته است مادر زوجه که خاله زوج می‌باشد مطالبی را در مورد بدرفتاری زوج بیان کرده (صفحه ۳۵ پرونده) که قابل توجه است لذا با توجه به وضعیت اجتماعی زوجین و نحوه رفتار زوج با زوجه و اینکه مصداق عسر و حرج بستگی به اشخاص و وضعیت و موقعیت اجتماعی آنان در هر گروه و قشر از جامعه را دارد و بی‌احترامی، در فشار روحی قرار دادن زوجه و بیان مطالبی که موجب اذیت و آزار زوجه شود از مصادیق عسر و حرج است و در این پرونده تحقیقات کافی به عمل نیامده و ضرورت داشته دادگاه محترم تجدیدنظر استان با تعیین وقت رسیدگی در خصوص جهات و اختلاف و دلایل عسر وحرج زوجه توضیحات کافی اخذ و اظهارات شخص زوج در موارد ادعایی وی را استماع و آنگاه و با توجه به افتراق جسمانی طولانی مدت زوجین با انجام تحقیق از گواهان از جمله بستگان زوجین و همچنین تحقیق از فرزند مشترک زوجین که از نزدیک رفتار پدر با مادر خود را دیده است و استماع توضیحات وی جهت مزید اطلاع مفید و مؤثر خواهد بود و سپس معرفی زوجین به کمیسیون و شورای پزشکی متخصص روانپزشکی با اعلام طرفین در شرح زندگی مشترک خود و ازدواج‌های قبلی در مورد رفتار زوج با زوجه و اینکه این امر موجبات عسر و حرج زوجه را در ادامه زندگی مشترک قرار می‌دهد یا خیر و همچنین مطالبه پرونده کیفری که زوج در مورد ایراد صدمه عمدی به زوجه محکوم شده است و تهیه فتوکپی از کلیه اوراق پرونده مذکور و پیوست آن دادگاه محترم با تکمیل تحقیقات و در نظر گرفتن کلیه جهات نسبت به صدور رأی مقتضی اقدام نماید لذا به استناد بند الف ماده ۴۰۱ قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی رأی فرجام‌خواسته را نقض و پرونده جهت رسیدگی مجدد به شعبه محترم سی‌ام دادگاه تجدیدنظر استان ارجاع می‌گردد.
?رییس شعبه ۱۲ دیوان عالی کشور – مستشار

⚖️ گروه تلگرامی موسسه حقوقی و داوری عدل آوران آرسیس
? @arsislaw