نکات حقوقی و اصولی که قبل از تنظیم قرارداد باید بدانید
امروزه با افزایش معاملات و گسترش روابط تجاری، مالی، کاری و … نیاز اشخاص به انعقاد قرارداد بیش از گذشته احساس میشود لذا تسلط به اصول قرارداد نویسی و انشای آن به درستی مهم و حیاتی میباشد.
وجود یک مشاور حقوقی یا وکیل مسلط در جلسات مذاکره و توافقات میتواند در این امر بسیار کمک کننده باشد تا از مشکلات حقوقی آتی جلوگیری نماید. به همین علت در این مطلب تلاش نمودیم تا اهم مواردی که در انواع قراردادها باید گنجانده شود را جمع آوری و شرح دهیم:
در ابتدا باید تعریف درستی از قرارداد را ارائه نمود. در ماده ۱۸۳ قانون مدنی عقد یا قرارداد اینگونه تعریف شده است:((عقد عبارت است از اینکه یک یا چند نفر در مقابل یک یا چند نفر دیگر تعهد بر امری نمایند و مورد قبول آنها باشد)). هرچند به این تعریف قانون مدنی ایراداتی وارد است از جمله آن که:
.در متن از نفر استفاده کرده در حالی استفاده از شخص باعث میشود که اشخاص حقوقی را نیز شامل میشود. قانونگذار در ماده، قید کرده است که یک یا چند نفر در مقابل یک یا چند نفر دیگر متعهد می‌شوند. واژه نفر نیز به معنای انسان است. بنابراین در تفسیر ماده مذکور میتوان گفت که این ماده، صرفاً اشخاص حقیقی را شامل میشود و اشخاص حقوقی را در بر نمیگیرد. به عبارت دیگر میتوان گفت که این تعریف، قراردادهایی که یک طرف یا هر دو طرف آن شخص حقوقی باشد را شامل نمی‌شود.
.همچنین این تعریف فقط شامل عقود عهدی است و عقود تملیکی را در بر نمی گیرد. در ماده ۱۸۳، صرفاً از تعهدات یک یا چند نفر در مقابل یک یا چند نفر دیگر صحبت میشود و به تعهدات متقابل طرف دیگر عقد اشاره‌ای نشده است. به همین دلیل، حقوقدانان معتقد هستند که تعریف عقد در ماده ۱۸۳، صرفاً عقود غیر معوض را در بر می‌گیرد و عقود معوض را در بر نمیگیرد.
.در متن فوق الذکر صرفاً از تعهدات یک یا چند نفر در مقابل یک یا چند نفر دیگر صحبت میشود و به تعهدات متقابل طرف دیگر عقد اشاره‌ای نشده است. به همین دلیل، حقوقدانان معتقد هستند که تعریف عقد در قانون مدنی، صرفاً عقود غیر معوض را در بر می‌گیرد و عقود معوض را بیان نکرده است.
در نتیجه حقوقدانان تلاش نمودند با حل ایرادات مذکور به تعریف جامع و کاملی از قرارداد دست پیدا کنند که میتوان معنای قرارداد اینگونه توضیح داد که عقد یا قرارداد، یک ماهیت حقوقی است که به واسطه توافق و اراده متقابل دو یا چند شخص تحقق پیدا می‌کند و آثاری حقوقی مانند، ایجاد تعهد، انتقال تعهد، سقوط تعهد و انتقال مالکیت را به دنبال دارد، که دسته بندی های متفاوتی دارد مانند:لازم و جایز، معوض و غیر معوض، معین و غیر معین، تملیکی و عهدی و…..
لذا هر قراردادی با توجه به موضوع و قصد طرفین شرایط خاص خود را می طلبد اما شرایط صحت معاملات در تمامی عقود یکسان است که در ماده ۱۹۰ قانون مدنی آمده:
“ برای صحت هر معامله شرایط ذیل اساسی است:
۱) قصد طرفین و رضای آنها
۲) اهلیت طرفین
۳) موضوع معین که مورد معامله باشد
۴) مشروعیت جهت معامله“
با توجه داشت که فقدان هر یک از بند های فوق باعث بطلان قرارداد خواهد شد.
موارد و نکات حقوقی و اصولی که قبل از تنظیم قرارداد، باید حتما ذکر گردد:
- تعیین نام و عنوان و شماره قرارداد و تاریخ آن
در تمام عقود باید مشخص شود که تحت چه عنوانی انعقاد می گردد تا قوانین و مقررات موجود در در خصوص آن عقد، بر قرارداد جاری شود مگر اینکه ثابت نمایید از انعقاد قرارداد قصد دیگری را داشته اید و به اشتباه نام دیگری برای آن انتخاب نموده اید، در این حالت قرارداد شما تابع قصد شما خواهد بود. لذا حتما باید قید شود که اراده طرفین از این معامله تحت چه اسمی خواهد بود.
همچنین ذکر شماره قرارداد و تاریخ آن بسیار مهم میباشد
- ذکر دقیق طرفین قرارداد
هر قرارداد، بین چند شخص منعقد می‌گردد. اشخاص طرف قرارداد میتوانند حقیقی یا حقوقی باشند. در قرارداد نویسی با یک شخص حقیقی باید توجه کنید که شخص مقابل شما به سن بلوغ و رشد عقلی رسیده باشد.علاوه بر آن در نحوه تنظیم قرارداد باید توجه داشته باشید که آن شخص شما ممنوع المعامله نباشد. همچنین، لازم به ذکر است که اگر طرف مقابل شما به وکالت از شخص دیگری با شما قرارداد می‌بندد، حتماً برگه‌ی وکالت او را مطالعه کنید.
اگر قصد قرارداد نویسی با یک شخص حقوقی را دارید، لازم است که اساسنامه شرکت متعلق به آن شخص را مطالعه کنید. چرا که ممکن است آن شرکت در مورد موضوع قرارداد شما اهلیت نداشته باشد و قرارداد شما پشتوانه‌ی قانونی خود را از دست بدهید.مورد دیگری که با توجه به اصول قرارداد نویسی و نحوه تنظیم قرارداد هنگام بستن قرارداد با یک شخص حقوقی باید مورد توجه قرار بگیرد، این است که اقامتگاه قانونی شرکت متعلق به آن شخص، باید در قرارداد ذکر شود. این مورد، هنگام بروز اختلاف، برای ابلاغ اوراق قضایی و همچنین شناخت دادگاه صالح، بسیار مفید است
- موضوع قرارداد
موضوع قرارداد، مال یا عملی است که طرفین قرارداد تعهد به تسلیم یا انجام آن هستند. البته در انتخاب موضوع قرارداد محدودیت خاصی وجود ندارد مگر آنکه به لحاظ شرعی و یا قانونی مخالف قوانین امری تلقی شود.هرچه موضوع قرارداد به طور دقیق مشخص و واضح باشد؛ اختلاف نظر‌ها و برداشت‌های مختلف از آن کمتر خواهد بود.
- مدت قرارداد
بسته به نوع قرارداد، عقود میتوانند برای مدت نامحدود یا مدت مشخصی منعقد گردند.ذکر زمان میتواند به دو صورت باشد: میتوان مدتی که قرارداد معتبر است را ذکر کرد یا تاریخ خاتمه قرارداد را ذکر کرد.لازم به ذکر میباشد که در بعضی از عقود تعیین مدت قرارداد از شرایط صحت میباشد مانند اجاره
- مبلغ قرارداد و نحوه پرداخت آن
در عقود معوض ذکر مبلغ مبلغ و نحوه پرداخت باید به صورت دقیق مشخص گردد هرچند ممکن است در ابتدای عقد نتوان مبلغ را به درستی تعیین کرد که در این حالت تعیین مبلغ به صورت برآورد خواهد بود و در انتهای کار مبلغ نهایی معین خواهد شد که در این موارد لازم است در عقد چنین موضوعی را نوشته شود.
- تعهدات طرفین و ضمانت اجرا تخلفات از اجرای تعهدات
تعهدات در عقود میتواند به صورت یک جانبه یا دوجانبه باشد. مشخص نمودن تعهدات به طور دقیق باعث جلوگیری از اختلافات و سوء استفاده از قرارداد میشود. البته این تعهدات در صورتی موثر خواهند بود که ضمانت اجرای عدم اجرای آن ها نیز پیش بینی گردد در غیر این صورت کاری عبث و بیهوده خواهد بود.
- مشخص بودن تعداد صفحات و پیوست های قرارداد
در صورتی که قرارداد دارای پیوست است حتما باید در متن اصلی قرارداد به وجود پیوست ها و تعداد آن اشاره شود
- امضای تمامی صفحات قرارداد
امضای تمامی صفحات قرارداد و پیوست های آن الزامی است و در صورت امکان در کنار امضا مشخصات و تاریخ قید شود
باید در نظر داشت که اگر برخی از نسخه های قرارداد از کاربن استفاده شده است باید نسخه کاربنی را به صورت جداگانه امضا شود چرا که به اعتقاد برخی نسخه‌های کاربنی اصل نیستند.
لازم به یادآوری مجدد است که محتوا و درون مایه عقود با یکدیگر متفاوت بوده و مانند اثر انگشت انسان ها، هر قرارداد منحصر بفرد است و در هنگام انعقاد باید به نیت و قصد طرفین، شرایط تجاری، شروط لازم، وجود عرف خاص و ….. دقت کرد.
امید بر این است که توانسته باشیم در مطلب فوق الذکر به بخشی از سوال های پیرامون عقود و قراردادها پاسخ داده باشیم.همچنین شما میتوانید از خدمات حقوقی این مجموعه در رابطه با سوالات و مشکلات حقوقی و کیفری خود استفاده نمایید.
