✅ حکم تبرئه برای متهم و آثار صدور آن
تبرئه در لغت به معنای منزه شدن از شبهه و تهمت است و در اصطلاح حقوقی نیز، به این معناست که رفع اتهام، با صدور حکم برائت یا قرار منع تعقیب از جانب قاضی صورت بگیرد.
تبرئه شدن به معنای پاک شدن از هرگونه گناه و اتهامی است و اگر قاضی به بیگناهی متهم مطمئن شود، حکم برائت او را صادر خواهد کرد. این موضوع آثاری برای متهم و شاکی به همراه خواهد داشت.
به موجب قانون آیین دادرسی کیفری، در صورتی که بی گناهی متهم به اثبات برسد، در هر مرحله ای که باشد، چه در مرحله دادسرا و چه در دادگاه، قرار منع تعقیب و حکم برائت او صادر خواهد شد.
به دنبال صدور حکم برائت متهم، آثاری برای طرفین اصحاب دعوا ایجاد خواهد شد. اولا مطابق قانون آیین دادرسی کیفری، امکان جبران خسارات برای متهم فراهم میشود. ثانیا به موجب قانون مجازات اسلامی، او میتواند به دلیل اتهام خلاف واقعی که به او نسبت شده بود، علیه شاکی به علت جرم افترا شکایت کرده و درخواست اعاده حیثیت کند.
اصل برائت
در اصول حقوقی، اصلی به نام برائت وجود دارد که اصل را بر بیگناهی تمام انسانها میداند، مگر آن که با وجود دلایل و مستندات قانونی، خلاف آن به اثبات برسد.در اصل ۳۷ قانون اساسی نیز این موضوع مطرح شده که اصل، بر برائت است و هیچ‌کس از نظر قانون مجرم شناخته نمی‌شود، مگر اینکه جرم او در دادگاه صالح ثابت شود.اما ممکن است یک افترا، یک گزارش خلاف واقع یا شهادتی دروغ سبب شود که فردی ماهها یا سالهای متمادی در حبس باشد و پس از مدت طولانی، تبرئه شود. در این حالت، هرچند فرد تبرئه شده، اما از جهات زیادی به او خسارت وارد شده است. بنابراین حق جبران آن را از کسانی که مسبب آن بودهاند، خواهد داشت.در ماده ۶۹۸ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۷۵ نیز امکان اعاده حیثیت، برای افراد پیشبینی شده است.همچنین به موجب ماده یک قانون مسئولیت مدنی، اگر به حیثیت و آبروی افراد خسارت وارد شود، باید جبران شود و از این جهت، میان خسارات مادی و معنوی، تفاوتی وجود ندارد.
شرایط تبرئه شدن
تبرئه شدن متهم، میتواند در محضر دادسرا یا دادگاه باشد. اگر بازپرس در انجام تحقیقات مقدماتی خود، متوجه بیگناهی متهم شد یا دلیل کافی برای نسبت اتهام به او پیدا نکرد، قرار منع تعقیب صادر خواهد کرد و رسیدگی در همین مرحله متوقف میشود.اما اگر قاضی در روند دادگاه و بررسی پرونده و تحقیقات صادره از دادسرا متوجه بیگناهی متهم شد، حکم برائت او را ابلاغ خواهد کرد.البته باید چند شرط وجود داشته باشد تا قاضی بتواند برای فرد، حکم برائت صادر کند:
نخست اینکه عمل مورد انتساب جرم نباشد. مثلا شرط تحقق شرایط جرم شهادت دروغ، حضور در محضر دادگاه است و اگر کسی در کلانتری شهادت دروغ بدهد، این عمل ، جرم نیست.
شرط دوم، غیرقابل انتساب بودن جرم به متهم است؛ به عنوان مثال سرقت از منزل شخصی را به یک نفر نسبت دادند و او را به این اقدام متهم کردند؛ این در حالی است که حضور وی در منزل شخص مورد نظر، ممکن نبوده و متهم در زمان سرقت در مغازه خود بوده است و علاوه بر او چند نفر دیگر در مغازه حضور داشتهاند.عدم کفایت ادله و مدارک در جهت مجرم بودن متهم، شرط دیگر تبرئه شدن است. به این معنا که بر اساس ادلهای که شاکی ارائه داده است و نیز تحقیقات صورتگرفته توسط دادسرا و دادگاه، مدارکی کافی، دال بر اتهام ایشان وجود ندارد.
آثار تبرئه شدن
اگر پرونده ای در دادسرا، در حال رسیدگی باشد و بازپرس، بعد از انجام تحقیقات مقدماتی، به جرم نبودن عمل ارتکابی یا فقدان ادله کافی برای انتساب جرم به متهم دست یابد، به موجب ماده ۲۶۵ قانون آیین دادرسی کیفری، قرار منع تعقیب صادر میکند. در این حالت رسیدگی به پرونده در همین مرحله، متوقف میشود.اما اگر قاضی در مرحله دادگاه، بعد از بررسی پرونده به این نتیجه برسد که فعل صورتگرفته توسط متهم، جرم نیست یا ادله کافی برای انتساب جرم به او وجود ندارد، حکم برائت متهم را ابلاغ میکند.زمانی که حکم برائت متهم صادر شود، چون از جهاتی به متهم پرونده، خساراتی وارد شده و آبرو و حیثت وی مورد آسیب قرار گرفته است، به موجب ماده ۵۱۲ قانون آیین دادرسی کیفری، شخصی که به موجب حکم قطعی، برائت حاصل کند، میتواند حداکثر ظرف ۶ ماه از تاریخ ابلاغ رای، از دادگاه صادرکننده حکم نخستین درخواست کند که حکم برائت از محل اعتبارات مربوط به قوهقضاییه در یکی از روزنامههای کثیرالانتشار منتشر شود.بنابراین یکی از آثار حکم برائت متهم، اعلام عمومی از طریق انتشار روزنامه کثیرالانتشار است.
همچنین به موجب ماده ۲۵۵ قانون آیین دادرسی کیفری، که مقرر میکند: «اشخاصی که در جریان تحقیقات مقدماتی و دادرسی به هر علت بازداشت میشوند و از سوی مراجع قضایی، حکم برائت یا قرار منع تعقیب در مورد آنان صادر شود، میتوانند با رعایت ماده (۱۴) این قانون خسارت ایام بازداشت را از دولت مطالبه کنند.» بنابراین متهم نیز به این دلیل، خساراتی که از اتهام شاکی وارد شده است، میتواند بهموجب ماده ۲۵۵ قانون آیین دادرسی کیفری مطالبه کند.بر اساس ماده ۶۹۸ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۷۵ نیز، اگر فردی به اشخاص حقیقی یا حقوقی، عملی خلاف واقع نسبت بدهد، علاوه بر اعاده حیثیت باید به حبس دو ماه تا دو سال یا شلاق تا ۷۴ ضربه محکوم شود. بنابراین در اینجا نیز متهم به علت انتساب جرمی که به او شده است، میتواند با استناد به این ماده قانونی، علاوه بر جبران خسارات علیه شاکی به علت وقوع جرم افترا شکایت کند.در ماده یک قانون مسئولیت مدنی نیز آمده است که هرکس که عمدا یا در نتیجه بیاحتیاطی به حیثیت یا هر حق شخص دیگری لطمه بزند، باید خسارت وارده را جبران کند.در اینجا نیز شاکی به علت اتهام غیرواقع خود باید خسارات معنوی یا مادی وارده به متهم که بر اثر اتهام وی بوده است را جبران کند.
? برای خواندن مطالب بیشتر به سایت ما سر بزنید
? لبنک عضویت در بزرگترین کانال تخصصی حقوقی در تلگرام
