✍️خیار غبن
?غبن زیانی است که به هنگام دادوستد ، در نتیجه نابرابری فاحش بین ارزش آنچه باید پرداخته یا انجام می شود و ارزشی که در برابر آن دریافت می گردد به طرف نا آگاه می رسد .
****************
♦️شرایط غبن??
?۱- تنها در عقود معوض ، که دو ارزش متقابل با هم مبادله می شود راه دارد .
?۲- لزوم نابرابری فاحش بین دو عوض مبادله شده ، چندان که تعادل اقتصادی قرارداد را بر هم بخورد .
?۳- وجود عدم تعادل به هنگام دادوستد.
?۴- آگاه نبودن طرف زیان دیده از میزان ارزش های واقعی : ( م ۴۱۸
***************
?میزان غبن چقدر است ؟:
به میزانی که عرفا قابل مسامحه نباشد ( فاحش ) . م ۴۱۷
?در اختلاف میان دو طرف معامله درباره علم مغبون به بهای واقعی ، اصل عدم آگاهی است و آنکه وجود علم به سود اوست مدعی به شمار می آید . منتها استناد به این اصل در جایی امکان دارد که ظاهر حال بر خلاف آن نباشد . زیرا ظهور از امارات است و بر اصل عملی حکومت می کند . مثلا اگر درباره علم و جهل خبره ای اختلاف شود . نمی توان به اصل عدم به غبن استناد نمود. ( مثلا بنگاه دار حرفه ای نمی تواند به استناد اصل عدم اطلاع به قیمت ادعای غبن نماید )
دکتر کاتوزیان : اثبات جهل با مغبون است : ( چون همه آگاه از قانون فرض می شود )
در صورت تحقق خیار غبن : فروشنده نمی تواند زیان خریدار را بپردازد مگر اینکه مغبون راضی شود . زیرا ضمانت اجرای خیار غبن حق فسخ است ( م ۴۲۱ )
******************
♦️مبنای غبن??
?در موردی خیار غبن نظرات متفاوتی ارائه شده
?۱- تخلف از شرط ضمنی
?۲- پرهیز از ضرر و جبران آن ( قاعده لا ضرر )
? ولی ظاهرا در زمان پیامبر اکرم ( ص) کاروانیان زیادی برای تجار
ت به عربستان می رفتند و اهالی آن سرزمین قبل از ورود کاروانیان به مکه برسر راه آنها رفته و کالاهای آنها را با قیمت ارزان خریداری می نمودند چون پیامبر از این موضوع آگاه شد برای افراد مغبون خیار غبن را ثابت دانست .
البته نظرات دیگری نیز وجود دارد ولی به هر حال دو مبنا برای آن در نظر گرفته که به نظر می رسد قاعده لاضرر ترجیح دارد و با احکام قانون مدنی سازگارتر است
****************
♦️اسقاط خیار غبن??
?۱-به علت عدم ارتباط غبن با نظم عمومی خیار غبن قابل اسقاط است ، چه در قرارداد و چه بعد از قرارداد .
?۲- اسقاط خیار یک عمل ارادی است و آثار آن نیز تابع همان اراده است ( اگر مغبون به گمان اینکه تفاوت قیمت در عرف متعارف است آن را ساقط کند چنین نباشد خیار ساقط نمی شود. ( کاتوزیان )
*****************
?غبن حادث ( نظریه حوادث پیش بینی نشده ) را به غبنی گویند که بعد از انجام عقد به علت نوسانات اقتصادی پیش می آید و برای تحقق این نوع غبن دو شرط لازم است :
?۱- باید حادثه خارجی غیر منتظره باشد
?۲- متعهد را دچار مشقت و حرج کند . ( در واقع شاخه ای از عسر و حرج است )
?به هر حال علی رغم اینکه در حقوق اکثریت قریب به اتفاق دنیا ماده ای را به این نوع غبن اختصاص داده اند . بعضی از کشورها در صورت غبن حادث به مغبون اختیار فسخ و بعضی اختیار تعدیل قرارداد را به نظر دادگاه گذاشته اند ، در حقوق متاسفانه برای این نوع غبن هیچ ماده قانونی وجود ندارد و در نتیجه غبن حادث هیچ اثری در قرارداد متعاملین ندارد.
******************
♦️خیار عیب??
?به موجب ماده ۴۲۲ ق م : اگر بعد از معامله ظاهر شود که مبیع معیوب بوده ، مشتری مختار است در قبول مبیع معیوب با اخذ ارش یا فسخ معامله.
?ظاهر ماده ناظر به بیع است ولی از مفاد ماده ۴۵۶ ق م بخوبی بر می آید که قانونگذار در مقام بین عمومی قاعده عمومی برای قراردادها است
?با استناد به عیب ، خریدار دو حق ممتاز پیدا می کند که در انتخاب آن دو آزاد است :
?۱- فسخ قرارداد خریدوفروش
?۲- اخذ ارش ( تفاوت میان کالای سالم و معیوب )
*****************
♦️شرایط عیب موثر : ( م ۴۲۳ )??
?۱- پنهان باشد ( عیبی پنهان است که از دید خریدار متعارف پنهان بماند )
?۲- در زمان عقد موجود باشد .
?ولی این اصل که عیب باید در زمان عقد باشد استثنائاتی دارد که عبارتند از :
?۱- عیب اگر بعد از معامله و قبل از قبض حادث شود در حکم عیب سابق است. (م ۴۲۵)
?۲- اگر عیب بعد از تسلیم صورت گیرد ولی علت آن عیب سابق باشد . ( م ۴۳۰ )
?۳- اگر عیب بعد از قبض و در زمان خیار مختص مشتری صورت گیرد ولو اینکه عیب ناشی از عیب سابق نباشد .
⚖️ گروه تلگرامی موسسه حقوقی و داوری عدل آوران آرسیس
? @arsislaw
