✅نحوه اجرای مجازات حبس در قانون مجازات اسلامی
حبس یکی از رایجترین مجازاتها در جهان معاصر است. مجازات حبس یکی از مجازاتهای سلبکننده آزادی است و در بیشتر جرایم به عنوان مجازات اصلی اعمال میشود. پس از صدور رأی مبنی بر محکومیت مجرم به اجرای مجازات حبس، با ارسال پرونده به اجرای احکام باید مجازات حبس صادره اجرا شود.
اقسام زندان
زندان بسته، زندانی است که در آن فرد زندانی بهطور کامل در زندان بهسر میبرد.
زندان نیمهباز نیز به معنای این است که معمولاً فرد زندانی روزها در بیرون از زندان به انجام اموری که دادگاه معین میکند، بپردازد و شبها نیز در اختیار خود باشد.
مراکز حرفهآموزی و اشتغال شامل حفاظ اول و حفاظ دوم هستند. اگر مرکز حرفهآموزی در زندان باشد، به آن حفاظ اول گفته میشود و اگر بیرون از زندان باشد، به آن حفاظ دوم گفته میشود. افرادی که در حفاظ اول هستند، شبها در زندان خواهند بود، اما زندانیانی که در حفاظ دوم باشند، معمولاً شبها در اختیار خود خواهند بود.
محاسبه ایام بازداشت حبس قبلی مجرم
ماده ۵۱۵ قانون آیین دادرسی کیفری بیان میدارد: «مدت تمام کیفرهای حبس، از روزی شروع میشود که محکومعلیه (زندانی) به موجب حکم قطعی لازمالاجرا، حبس شود. چنانچه محکومعلیه پیش از صدور حکم به علت اتهام یا اتهاماتی که در همان پرونده مطرح بوده، تحت نظر بوده یا بازداشت شده باشد، مدت بازداشت قبلی از میزان حبس او کسر میشود.
تبصره – اگر مدت زمان تحت نظر یا بازداشت شدن متهم کمتر از بیست و چهار ساعت باشد، در احتساب ایام بازداشت، یک روز محاسبه میشود.»
محل اجرای حبس
تبصره ۳ ماده ۵۱۳ قانون آیین دادرسی کیفری نیز بیان میکند: «در صورتی که محل اقامت محکوم به حبس، خارج از حوزه دادگاه صادرکننده حکم باشد، نامبرده برای تحمل ادامه حبس به زندان محل اقامت خود منتقل میشود؛ مگر اینکه این امر موجب مفسده باشد که در این صورت با تشخیص قاضی صادرکننده رأی قطعی، به نزدیکترین زندان به محل اقامت خود منتقل میشود. هزینه انتقال از محل اعتبارات قوهقضاییه پرداخت میشود.»
در حال حاضر به نظر میرسد که اعمال تبصره ۳ ماده ۵۱۳ قانون آیین دادرسی کیفری منوط به درخواست محکومعلیه نباشد، بلکه قانونگذار محل اجرای حبس را حوزه اقامت محکومعلیه اعلام کرده است.
همچنین مراد از «مفسده» مذکور در تبصره ۳ ماده ۵۱۳ قانون آیین دادرسی کیفری، عبارت است از آنچه سبب ایجاد ناهنجاری یا تشدید آن شود؛ به نحوی که عرف آن را مذموم بداند.
بیماری محکومعلیه (مجرم)
اگر فرد زندانی قبل از معرفی به زندان بیمار بوده و بیماری او بهنحوی باشد که درمان او باید خارج از زندان صورت بگیرد، در این صورت اجرای حکم شروع نمیشود.
اما قاضی اجرای احکام، فرد را به پزشکی قانونی معرفی میکند تا پزشکی قانونی، گواهی کند که نامبرده دارای بیماری است یا خیر و همچنین آیا بیماری او بهنحوی است که مداوای وی در خارج از زندان ضرورت دارد یا خیر و اینکه مدت زمان مداوا نیز باید تعیین شود.
بعد از وصول نظر پزشکی قانونی، اگر بیماری محکومعلیه تأیید شد، قاضی اجرای احکام با اخذ تأمین مناسب، اجرای حبس را به تعویق میاندازد.
نحوه تبدیل مجازات
بر اساس ماده ۵۰۲ قانون آیین دادرسی کیفری، «هرگاه محکومعلیه به بیماری جسمی یا روانی مبتلا باشد و اجرای مجازات موجب تشدید بیماری یا تاخیر در بهبودی وی شود، قاضی اجرای احکام کیفری با کسب نظر پزشکی قانونی تا زمان بهبودی، اجرای مجازات را به تعویق میاندازد. چنانچه در جرایم تعزیری امیدی به بهبودی بیمار نباشد، قاضی اجرای احکام کیفری، پس از احراز بیماری محکومعلیه و مانع بودن آن برای اعمال مجازات، با ذکر دلیل، پرونده را برای تبدیل به مجازات مناسب دیگر با در نظر گرفتن نوع بیماری و مجازات به مرجع صادرکننده رای قطعی ارسال میکند.
تبصره – هرگاه حین اجرای مجازات، بیماری حادث شود و تعویق اجرای مجازات فوریت داشته باشد، قاضی اجرای احکام کیفری، ضمن صدور دستور توقف اجرای آن، طبق مقررات این ماده اقدام میکند.»
مطابق با ماده فوقالذکر مجازات جدید نباید زیادتر و شدیدتر از مجازات اولیه باشد؛ ولو اینکه اجرای مجازات اشد امکانپذیر باشد. حکم مندرج در ماده ۵۰۲ قانون آیین دادرسی کیفری، حکمی کلی است و مربوط به همه محکومان میشود؛ اعم از اینکه اجرای مجازات شروع شده یا نشده باشد.
جنون محکومعلیه (مجرم)
در شرایطی که محکومعلیه مبتلا به جنون شود، جنون بهطور کلی مانع اجرای مجازات نمیشود؛ بلکه اگر محکومعلیه در زندان دچار جنون شود، در صورتی که بتوان به او مرخصی داد، با اخذ تأمین مناسب، مداوای وی خارج از زندان صورت میگیرد. اما اگر امکان اعطای مرخصی وجود نداشته باشد، محکومعلیه بهصورت تحتالحفظ در یکی از بیمارستانهای روانی بستری میشود و این مدت جزء ایام حبس وی محاسبه میشود.
نکته مهم این است که در خصوص مواردی که اجرای حکم شروع نشده باشد و محکومعلیه دچار جنون شود، در صورتی که اجرای حکم باعث تشدید بیماری وی شود، اجرای مجازات به تعویق میافتد.
🔴 برای خواندن مطالب بیشتر به سایت ما سر بزنید
🔴 لبنک عضویت در بزرگترین کانال تخصصی حقوقی در تلگرام