✅نسب و خویشاوندی در قانون مدنی
نسب در لغت به معنای خویشاوندی و نژاد است. اما از نظر حقوقی عبارت است از رابطه خویشاوندی میان ۲ نفر که یکی از نسل دیگری باشد یا هر دو از نسل شخص دیگری باشند.
مانند رابطه پدر و فرزند یا رابطه برادر و خواهر. گاهی نسب ناشی از رابطه ازدواج قانونی و مشروع زن و مرد است که به آن نسب مشروع میگویند و گاهی نسب ناشی از تلقیح مصنوعی و گاهی هم ناشی از رابطه شبههناک است.
برای اینکه رابطه نَسب و خویشاوندی میان ۲ نفر ثابت شود، باید رابطه زوجیت میان زن و مرد و نسب مادری و پدری به اثبات برسد.
طبق قانون اختصاص تعدادی از دادگاهها به دادگاههای موضوع اصل ۲۱ قانون اساسی، رسیدگی به دعوی نَسب در صلاحیت دادگاه خانواده است و رای دادگاه قابل تجدیدنظر در دادگاه تجدیدنظر استان صادر می‌شود و این رای در دیوان عالی کشور قابل فرجامخواهی است.
اثبات نسب مادری ساده‌تر از اثبات نَسب پدری است زیرا دوران بارداری و زایمان به راحتی قابل انکار نیست و طبق قانون ظرف ۱۵ روز پس از تولد نوزاد باید بهدنیا آمدن او در یکی از حوزه‌های ثبت احوال اعلام و برای طفل شناسنامه گرفته شود.
اما اثبات نسب پدری با توجه به آزادی مردان در امر ازدواج موقت با دشواری‌های فراوانی همراه است؛ هرچند امروزه با پیشرفت علم و انجام آزمایشات از جمله H-L-A اثبات نسب ساده‌تر شده است، اما به دلیل گرانی و در دسترس نبودن این آزمایشات اثبات نسب پدری همچنان دشواری‌هایی به همراه دارد.
در ماده ۱۲۷۳ قانون مدنی آمده است «اقرار به نسب در صورتی صحیح است که اولا تحقق نسب بر حسب عادت و قانون ممکن باشد، ثانیا کسی که به نسب او اقرار شده است، تصدیق کند، مگر در مورد صغیری که اقرار به فرزندی او شده، به شرط آن که منازعی در بین نباشد.»
روش قانونی برای اثبات نسب
قانونگذار اماره قانونی را یکی از راه‌های اثبات نَسب می‌داند. در تعریف اماره قانونی می‌توان گفت عبارت از اوضاع و احوالی است که به حکم قانون، دلیل بر امری شناخته می‌شود. البته این تعریف بسته به زمانی که طفل به دنیا بیاید یعنی در زمان زوجیت یا پس از انحلال نکاح متفاوت است.
اماره قانونی نسب پدری: در زمان زوجیت به موجب قانون، طفل متولد شده در زمان زوجیت ملحق به شوهر است. به شرط آن که از تاریخ ازدواج تا زمان تولد کمتر از ۶ ماه و بیشتر از ۱۰ ماه نگذشته باشد. در این صورت نسب پدری و مادری هر دو قانونی خواهد بود.
در خصوص اماره قانونی نسب پدری پس از انحلال نکاح، هنگامی که مادر ازدواج مجدد نکرده باشد، باید گفت هر طفلی که بعد از جدایی متولد شود، متعلق به شوهر است؛ مشروط بر اینکه مادر هنوز ازدواج نکرده باشد و از تاریخ جدایی تا روز تولد طفل بیشتر از ۱۰ ماه نگذشته باشد.
در خصوص اماره قانونی نسب پدری بعد از انحلال نکاح هنگامی که مادر ازدواج مجدد کرده باشد، نیز باید گفت چنانچه بین زن و شوهری جدایی حاصل شود و زن ازدواج مجدد کند و پس از ازدواج مجدد او طفل متولد شود، اگر از تاریخ جدایی اول ۱۰ ماه نگذشته و نکاح دوم به ۶ ماه رسیده باشد، طبق اماره قانونی طفل متعلق به شوهر دوم است؛ مگر آن که اماره قانون قطعی دیگری، خلاف آن را ثابت کند.
در این صورت، چنانچه امارات قانونی بهنحوی باشد که الحاق طفل را به هر دو شوهر ممکن سازد، با استفاده از تشخیص پزشکی می‌توان الحاق طفل را به یکی از دو پدر امکانپذیر کرد.
مهمترین دلایل اثبات نسب مادر
مهمترین دلایل اثبات نسب مادر به شرح ذیل است:
سند ولادت «شناسنامه»: شناسنامه متداول‌ترین دلیلی است که برای اثبات نَسب به دادگاه ارائه می‌شود، اما آنچه به این سند رسمیت می‌بخشد، گواهی مأمور رسمی است و اگر ادعا شود که ولادت طفل بهگونهای که در شناسنامه آمده، به مأمور ثبت احوال اعلام نشده یا او اعلام اشخاص را تحریف کرده است، برای اثبات چنین ادعایی باید ادعای جعل را مطرح کند و بار اثبات چنین ادعایی مسلما بر عهده مدعی خواهد بود.
شهادت و امارات: طبق قواعد عمومی، شهادت می‌تواند تمام ارکان نَسب را اثبات کند و تشخیص صحت چنین شهادتی بر عهده دادگاه است و دادرس، اجباری به تأیید مفاد گواهی ندارد. (ماده ۴۲۴ قانون آیین دادرسی مدنی).
در مورد امارات هم در این خصوص می‌توان به دو اماره اشاره کرد. نظر کارشناس در مورد تجزیه خون و زندگی مدعی نسب با خانواده‌ای که خود را منسوب بدان می‌داند و ارائه او به عنوان فرزند خانواده، هر چند که تصریح بدان نشود.
اقرار: نسب با اقرار نیز ثابت می‌شود و این تنها موردی است که قانون مدنی درباره آن حکم خاص دارد و این حکم خاص در ماده ۱۲۷۳ قانون مدنی آمده است «اقرار به نسب در صورتی صحیح است که اولا تحقق نسب بر حسب عادت و قانون ممکن باشد، ثانیا کسی که به نسب او اقرار شده است، تصدیق کند، مگر در مورد صغیری که اقرار به فرزندی او شده، به شرط آن که منازعی در بین نباشد.»
اثبات نسب پدری
برخلاف نَسب مادری که بر مبنای امور محسوس و آشکار قابل اثبات است، نسب پدری را به دشواری می‌توان احراز کرد، زیرا مدعی نسب باید ثابت کند که محصول نزدیکی مادرش و شوهر او است و در این راه هیچ سند و شاهدی به کار نمی‌آید.
پس لزوما در این مورد قانونگذار باید دخالت کند و به کمک اماره یا نشانه قانونی، راهی برای این مشکل خانوادگی بیندیشد. در حقوق اسلام با کمک گرفتن از «اماره فراش» این موضوع قابل حل است.
بنابر این قاعده، کودک متولد در زمان زوجیت از آن شوهر است و جز از راه لعان (اتهام زن به زنا یا نفی ولد) نمی‌توان خلاف آن را ثابت کرد.
در قانون مدنی قاعده فراش در زمره امارات قانونی است. به غیر از قاعده فراش برای اثبات نَسب پدری اقرار هم در زمره دلایلی است که به طور معمول در دعاوی اثبات نسب مورد استناد قرار می‌گیرد.
د راین خصوص ماده ۱۱۶۱ قانون مدنی مقرر می‌دارد: «اعلام ولادت طفل از طرف پدر اقرار به نسب است و از چنین پدری دعوی نفی ولد پذیرفته نمی‌شود.»
🔴 برای خواندن مطالب بیشتر به سایت ما سر بزنید
🔴 لبنک عضویت در بزرگترین کانال تخصصی حقوقی در تلگرام
