چک بلامحل و چگونگی وصول آن

چک سندی است که از طریق آن صادرکننده، تمام یا بخشی از وجوه خود در بانک را مسترد داشته یا به دیگری واگذار مینماید.

چک پرداخت نشدنی به چکی گفته میشود که بانک مربوطه بنا به دلایل قانونی از پرداخت وجه آن با صدور گواهی عدم پرداخت، خودداری میکند.

هر چکِ بلامحلی چک پرداخت نشدنی است، اما هر چک پرداخت نشدنی الزاما چک بلامحل نیست، زیرا چکهای بلامحل به چکهایی گفته میشوند که به علت فقدان موجودی یا کمبود آن منتهی به صدور گواهی عدم پرداخت میشوند. حال آن که چک ممکن است دارای محل باشد ولی به جهت قلمخوردگی یا اختلاف در مندرجات یا عدم مطابقت ا مضاء یا مسدودی حساب یا دستور عدم پرداخت، برگشت خورده باشد.

امتیازهای دارنده چک پرداخت نشدنی

۱ . درخواست صدور اجرائیه

الف)درخواست صدور اجرائیه از طریق واحد اجرای ثبت:

دارنده چکِ پرداخت نشدنی میتواند با مراجعه به دفترخانه اسناد رسمی و مسئول پذیرش اجرائیه و رعایت شرایط زیر درخواست توقیف اموال صادرکننده چک را بنماید:

• تسلیم تقاضانامه ی مخصوصِ صدور اجرائیه توسط دارنده

• ارائه اصل و فتوکپی مصدَّق چک و برگشتی آن به همراه کد رهگیری و مهر و امضاء بانک. دفترخانه مکلف است اصل چک را ممهور نموده و آن را به دارنده مسترد نماید.

• مطابقت امضاء روی چک با نمونهامضاء موجود در بانک

• معرفی مالی از صادرکننده ( غیر از مستثنیات دین)

• پرداخت حق الاجرا

در این روش تنها علیه صادرکننده چک میتوان اقدام کرد و اگر چک، ظهرنویس یا ضامن داشته باشد، اجرائیه علیه آنها صادر نمیشود.

همچنین به موجب رای وحدت رویه شماره ۲۹۵۸ مورخ ۱۲ / ۱۱ / ۱۴۰۰ هیئت عمومی دیوان عدالت اداری، چنانچه چک تضمینی یا امانی باشد، از طریق صدور اجرائیه، مبلغ قابل وصول نیست.

ب)درخواست صدور اجرائیه از طریق دادگاه حقوقی

مطابق ماده ۲۳ قانون صدور چک (مصوب ۱۳۹۷ )دارنده چک میتواند با ارائه گواهینامه عدم پرداخت از دادگاه صالح، نسبت به کسری مبلغ چک و حقالوکاله وکیل، صدور اجرائیه را درخواست نماید. دادگاه مکلف است درصورت وجودِ شرایط زیر حسب مورد علیه صاحب حساب یا صادرکننده یا هر دو اجرائیه صادر نماید:

الف- در متن چک وصول وجه آن منوط به تحقق شرطی نشده باشد.

ب- در متن چک قید نشده باشد که چک بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی است.

ج- گواهینامه عدم پرداخت به دلیل دستور عدم پرداخت، طبق ماده ۱۴ این قانون و تبصرههای آن صادر نشده باشد

باید توجه داشت که مفاد ماده ۲۳ ناظر به چک بیمحل است و درصورتی که چک دارای محل باشد و به دلیل قلم خوردگی یا دلایل دیگر برگشت خورده باشد، صدور اجرائیه نسبت به آن از طریق دادگاه امکانپذیر نیست و چکهای مشروط، تضمینی و نیز چکهایی که به علت دستور عدم پرداخت، برگشت خوردهاند مشمول این امتیاز نمیشوند.

۲٫ طرح دعوای حقوقی

دارنده چک پرداخت نشدنی میتواند برابر تشریفات قانون آیین دادرسی مدنی علیه صادرکننده چک، ضامن یا ظهرنویس یا همه آنها دعوای حقوقی مطرح کند. در بیشتر موارد، به دلیل این که چک ماهیت کیفری ندارد و از طریق واحد اجرای ثبت یا واحد اجرای دادگاه نیز قابل وصول نیست اقامه دعوای حقوقی تنها راهِ باقیمانده برای احقاق حق است.

۳٫ شکایت کیفری

در صورتی که چک واجد جنبه کیفری باشد، بهترین راهکار شکایت کیفری است. با این حال در وضع کنونی فقط دو نوع چک واجد جنبه کیفری است:

۱ . چکی که مدت دار، بدون تاریخ، سفیدامضاء، مشروط یا تضمینی نباشد (به تاریخ واقعیِ روز باید صادر شود‍‌‌‌‌).

۲ . چکی که از حساب مسدود با علم به بسته بودن حساب، صادر شود.

برای طرح شکایت کیفری لازم است دارنده چک، شکایت نماید، یعنی شاکی در چک پرداختنشدنی همان دارنده چک است. دارنده کسی است که به بانک مراجعه کرده و گواهی عدم پرداخت به نام او صادر شده است. چنانچه دارنده، بعد از صدور گواهی عدم پرداخت یا بعد از شکایت کیفری، چک را به دیگری انتقال دهد، تعقیب کیفری، موقوف خواهد شد. در انتقال قهری، جنبه کیفری ساقط نمیشود.