#حوادث_رانندگی

✅تقصیر در حوادث رانندگی و مجازات راننده مقصر

رانندگان محترم با شناخت دقیق وظایف خود در هنگام رانندگی و موارد تخلف می­‌توانند رانندگی با احتیاط­‌تری داشته و قدری از میزان تصادفات بکاهند.
روزی نیست که خبری درباره تصادفات رانندگی و تلفات ناشی از آن، که در گوشه و کنار کشور اتفاق می‌­افتد، از رادیو و تلویزیون نشنویم. متأسفانه آمار حوادث رانندگی در کشور ما بسیار بالا است، هرچند در سال­‌های اخیر، دولت­‌ها با برقراری مقررات سخت­‌تر سعی در کاهش این آمار داشته­‌اند ولی با تمام این تلاش‌­ها، میزان تصادفات رانندگی و صدمات و مرگ‌ومیرهای ناشی از آن ‌همچنان زیاد است. ما در این مطلب، قصد داریم تا بیان کنیم که در چه مواردی راننده یک وسیله نقلیه مقصر شناخته می­‌شود و باید جریمه شود. به‌این‌ترتیب، رانندگان محترم با شناخت دقیق وظایف خود در هنگام رانندگی و موارد تخلف می­‌توانند رانندگی با احتیاط­‌تری داشته و قدری از میزان تصادفات بکاهند.
تقصیر چیست و مقصر کیست؟
تقصیر در لغت، به معنای «کوتاهی کردن در انجام کاری» است. درواقع، زمانی که کسی بر اساس قانون و یا عرف و مناسبات اجتماعی وظیفه‌­ای دارد و از پس انجام آن‌هم برمی‌­آید ولی دلبخواهانه، آن را انجام نمی­‌دهد، تقصیر کرده است. برای مثال، راننده موظف است که با سرعت مطمئنه رانندگی کند، حال اگر راننده‌­ای با سرعت غیر­مجاز رانندگی نماید، مقصر شناخته می­‌شود. هم­چنین، جایی‌که شخص وظیفه دارد که کاری را نکند و بااینکه امکان ترک آن را دارد، ولی بازهم آن عمل را انجام می­‌د‌هد، مرتکب تقصیر شده است؛ مانند این­که راننده می­‌داند که ماشینش نقص فنی دارد و نباید با آن رانندگی کند ولی بدون توجه به این موضوع، ماشین را از پارکینگ خارج کرده و شروع به رانندگی با آن در سطح شهر می­‌کند و باعث وقوع حادثه­ای می­‌شود.
در تبصره ماده ۱۴۵ قانون مجازات اسلامی، قانون‌گذار تقصیر را اعم از بی­‌احتیاطی و بی­‌مبالاتی می­‌داند و مسامحه، غفلت، عدم مهارت و عدم رعایت نظامات دولتی را از نمونه­‌های بی­‌احتیاطی و بی­‌مبالاتی ذکر می­‌کند. بنابراین، ازنظر قانون‌گذار، انواع تقصیر عبارت‌اند از:
۱. بی­‌احتیاطی ۲. بی‌مبالاتی ۳. مسامحه ۴. غفلت ۵. عدم مهارت ۶. عدم رعایت نظامات دولتی. در ادامه، هریک از این موارد را بررسی خواهیم کرد.
انواع تقصیر
همان‌طور که گفته شد، قانون‌گذار شش مصداق برای تقصیر بیان نموده است. بااین‌حال، بعضی از این مصادیق شبیه به هم بوده و ازنظر معنایی نیز نزدیک به هم هستند، مانند بی­مبالاتی، مسامحه و غفلت.
۱) بی‌­احتیاطی
زمانی که انسان کاری را که نباید بکند، انجام می­‌دهد، بی­‌احتیاطی تحقق می­‌یابد. در حقیقت، بی­‌احتیاطی، خطای انسانی است که عواقب کار خود را پیش‌­بینی نمی‌­کند. به‌­عبار‌‌‌ت­‌دیگر، انسان بی‌­احتیاط به کسی گفته می‌­شود که بدون فکر کردن درباره پیامدها و نتایج کارهای خود، به سراغ انجام آن­ها می­رود. در عرف جامعه، کسی که همیشه بافکر عمل کرده و می­‌داند که در هر موقعیتی چه طور باید تصمیم عاقلانه بگیرد، مقبول و پسندیده است ولی کسی که هیچ­گاه درباره اعمال و رفتار خود فکر نمی‌­کند و با­سرعت و بدون مقدمه‌­چینی آن­ها را انجام می­‌د‌هد، مورد­قبول جامعه نیست. به­‌عنوان‌­مثال، راننده­‌ای که با سرعت زیاد، وارد خیابان شلوغی می­‌شود، بدون این­که قدری از سرعت خود کم کند و با عابری برخورد می­‌نماید، مرتکب بی‌­احتیاطی شده است، زیرا چنین حادثه­‌ای، قابل پیش‌بینی بوده و هر انسانی با کم­ترین تجربه می­‌تواند عاقبت این کار را بسنجد. یا به‌­موجب قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی، راننده در حین رانندگی نباید با موبایل صحبت کند ولی این کار را انجام می‌­دهد. در تمام این موارد، راننده بی­‌احتیاطی کرده است.
۲) بی­‌مبالاتی
بی­‌مبالاتی زمانی اتفاق می­‌افتد که شخص تکلیف قانونی یا عرفی خود را که ملزم به انجامش است، ترک می­‌کند. به‌­بیان‌­دیگر، برعکس بی­‌احتیاطی، کاری باید انجام شود ولی انجام نمی ­گردد. مثل این­که، راننده­ای خودروی خود را به مراکز معاینه فنی نمی‌­برد و به دلیل نقص فنی حادثه‌­ای به وقوع می‌پیوندد یا در شب، چراغ­‌های ماشین را روشن نمی­‌کند و با عابری تصادف می­‌نماید یا از کلاه ایمنی در زمان راندن موتور­سیکلت استفاده نمی‌­کند. در همه این موارد، راننده مرتکب بی­‌مبالاتی شده است.

۳) مسامحه
مسا محه به معنای «اهمال و سهل­‌انگاری» است و مانند بی­‌مبالاتی می‌­باشد؛ یعنی درجایی رخ می‌­دهد که شخص وظیفه خود را انجام نمی‌­دهد. بنابراین، زمانی که راننده­‌ای که باید با عینک یا سمعک رانندگی کند، در هنگام رانندگی از این وسایل استفاده نکند مرتکب مسامحه و سهل­‌ا‌نگاری شده است.
۴) غفلت
غفلت به معنای «بی­‌توجهی» است. مثلاً اگر راننده در حین رانندگی چیزی بخورد و به‌این‌ترتیب، توجهش نسبت به جلو کم شود و با عابری برخورد کند، غفلت نموده است. یا زمانی که راننده­‌ای به جهت صحبت کردن با اشخاص داخل خودرو، به قرمز بودن چراغ راهنمایی رانندگی توجه نکند و از آن عبور نماید، غفلت کرده است.
۵) عدم مهارت
عدم مهارت هنگامی تحقق می­‌یابد که شخص توانایی تجربی یا علمی لازم برای انجام کاری که نیاز به داشتن این توانایی‌­ها دارد، را نداشته باشد. برای مثال، رانندگی یک مهارت است و هر­کس که بخواهد رانندگی کند، باید ابتدا توانایی­‌های مورد­نیاز برای انجام این کار را کسب نماید. بنابراین، اگر کسی بدون داشتن مهارت لازم اقدام به رانندگی کند، قانون­‌گذار او را مقصر می‌­شناسد؛ مانند این­که شخص باوجود داشتن گواهی­نامه، هنوز قدرت کنترل وسیله نقلیه را ندارد و به دلیل همین عدم کنترل، حادثه‌­ای می‌­آفریند.
۶) عدم رعایت نظامات دولتی
نظامات دولتی به کلیه مقررات دولتی گفته می‌­شود. در هر جامعه‌­ای، دولت­ها برای برقراری نظم، قوانین و مقرراتی ایجاد می‌­کنند که تخلف از آن­ها ممنوع می­‌باشد. درزمینه رانندگی هم این مقررات وجود دارد و هر راننده­‌ای که مقررات راهنمایی و رانندگی را رعایت نکند، با ضمانت اجرا­های قانونی نظیر جریمه مواجه می­‌شود. به‌طور مثال، بر اساس قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی، هر­گونه حرکات نمایشی، حرکت به­‌طور مارپیچ، سبقت غیر­مجاز، عبور از محل ممنوع، دور زدن در محل ممنوع، عدم رعایت حق تقدم و … تخلف محسوب شده و راننده مقصر جریمه خواهد شد.
چه زمانی راننده وسیله نقلیه مجازات می­شود؟
گاهی راننده به‌صرف عدم رعایت مقررات راهنمایی‌­و­رانندگی جریمه نقدی می‌­شود، هر­چند که حادثه‌­ای رخ نداده باشد. در این مواقع، مأموران راهنمایی ­و­رانندگی، برای راننده خطاکار قبض جریمه صادر کرده و به­‌موجب قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی، گزارش این تخلف را به اداره راهنمایی­ و ­رانندگی می­دهند. این اداره نیز، با توجه به ماده ۷ قانون مذکور، نمره منفی در گواهی­نامه راننده خاطی درج کرده و متناسب با آن، با راننده برخورد می­‌کند.
اما گاهی رعایت نکردن قوانین راهنمایی­ و­ رانندگی، منجر به وقوع حادثه­‌ای می‌­شود که خسارت­‌های مالی و بدنی به­ جا­می­‌گذارد. در این صورت، به­‌موجب قانون مجازات اسلامی، برای این­که راننده وسیله نقلیه مسئول جبران خسارات وارده گردد، دو شرط باید وجود داشته­‌باشد: یکی این­که راننده باید مرتکب تقصیر شده باشد، یعنی یکی از موارد شش‌­گانه ذکرشده را انجام داده باشد (البته در برخی موارد مانند ماده ۵۲۸ قانون مجازات اسلامی تقصیر شرط نیست) و دیگر این­که تقصیر وی باید منجر به بروز حادثه رانندگی و خسارات به­‌و‌جود­آمده، شده باشد. بنابراین، اگر در حادثه پیش­‌آمده، راننده هیچ تقصیری نکرده باشد، مسئول جبران خسارت نیست. مثلاً اگر عابر پیاده با بی­‌احتیاطی به وسط خیابان بپرد و با راننده­‌ای که با رعایت تمام مقررات در حال رانندگی است، برخورد کند و صدمه ببیند، راننده مسئول پرداخت دیه آسیب­‌های بدنی واردشده به عابر نیست. عدم مسئولیت راننده در این مورد، مانع استفاده مصدوم یا وراث متوفی از مزایای بیمه نخواهد شد و شرکت بیمه با ارائه قرار منع تعقیب یا حکم برائت راننده، ملزم به اجرای تعهدات موضوع بیمه­‌نامه به مصدوم یا وراث متوفی خواهد بود. اگر وسیله نقلیه بیمه نشده باشد، دیه از صندوق تأمین خسارات بدنی پرداخت می­‌شود. هم­چنین، درجایی که حادثه رانندگی به علت عوامل طبیعی و غیرقابل‌پیش‌بینی اتفاق افتاده است، مانند زلزله، سیل و … راننده مسئول شناخته نمی­‌شود.
درجایی که دو وسیله نقلیه به هم برخورد کرده و هر دو مقصر شناخته‌شده و حادثه نیز مستند به هردوی آن­ها باشد، به‌موجب ماده ۵۲۸ قانون مجازات اسلامی، هر­کدام مسئول پرداخت نصف دیه راننده مقابل و سرنشینان هر دو وسیله نقلیه می‌­باشد. در­صورتی­‌که تعداد وسایل نقلیه سه‌­تا باشد، هر­کدام باید یک­‌سوم دیه رانندگان مقابل و سرنشینان هر سه وسیله نقلیه را جبران نماید و به همین ترتیب، با افزایش تعداد وسایط نقلیه، میزان دیه محاسبه می­شود. البته با اجباری شدن بیمه شخص ثالث و تصویب قانون «بیمه اجباری خسارات واردشده به شخص ثالث در اثر حوادث ناشی از وسایل­نقلیه»، جبران خسارات مالی و بدنی ایجادشده در حوادث رانندگی به عهده شرکت‌­های بیمه طرف قرارداد با رعایت سقف مذکور در این قانون قرار­گرفته است.
انواع مجازات­ در صورت تحقق حوادث رانندگی
مجازات ناشی از تخلف از مقررات رانندگی، به سه دسته تقسیم می­شود:
۱. جریمه نقدی: به‌­موجب قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی، برای برخی از تخلفات، قبض جریمه نقدی صادر می­‌گردد، مانند عدم استفاده از کلاه ایمنی، تخطی از سرعت مجاز، گرفتن سبقت غیر­مجاز و … .
۲. حبس تعزیری: قانون تعزیرات مصوب ۱۳۷۵، برای برخی از تخلفات رانندگی، حبس مقرر کرده است، ازجمله رانندگی در حال مستی یا بدون داشتن گواهی­نامه، تغییر در ارقام و مشخصات پلاک یا استفاده از پلاک تقلبی و دست‌کاری از دستگاه ثبت سرعت.
۳. پرداخت دیه: هر­گاه حادثه رانندگی منجر به ورود صدمات بدنی و یا فوت شود، علاوه بر حبس راننده حادثه‌ساز، به درخواست شخص آسیب­‌دیده یا اولیای­ دم فرد فوت‌شده، دیه پرداخت می­‌شود.
البته در کنار این مجازات­‌ها ممکن است مجازات دیگری، مانند مجازات تکمیلی موضوع ماده ۲۳ قانون مجازات اسلامی و یا مجازات جایگزین حبس موضوع مواد ۶۴ به بعد این قانون نیز تعیین گردد/سایت مرکز آموزش قوه قضاییه

⚖️ گروه تلگرامی موسسه حقوقی و داوری عدل آوران آرسیس
? @arsislaw