#خواستگارى

✅موانع خواستگاری در حقوق ایران

در آداب‌ورسوم ایرانی و اسلامی، خواستگاری اولین مرحله ازدواج زن و مرد است. خواستگاری تقاضای ازدواج مرد از زن می‌باشد. این تقاضا، در قوانین ما با محدودیت­هایی روبرو است. به‌عبارت‌دیگر، مردان نمی­توانند از هر زنی بخواهند که با آن­ها ازدواج کند، بلکه در این زمینه موانعی وجود دارد. در این مطلب، قصد برشمر…
در آداب‌ورسوم ایرانی و اسلامی، خواستگاری اولین مرحله ازدواج زن و مرد است. خواستگاری، همان‌طور که از نامش پیداست، تقاضای ازدواج مرد از زن می‌باشد. این تقاضا، در قوانین ما با محدودیت­‌هایی روبرو است. به‌عبارت‌دیگر، مردان نمی­‌توانند از هر زنی بخواهند که با آن­ها ازدواج کند، بلکه در این زمینه موانعی وجود دارد. در این مطلب، قصد برشمردن این موانع و آشنایی با هریک از آن­ها را داریم.
به­‌طور­کلی، موانع خواستگاری که از آن به‌عنوان موانع ازدواج هم یاد می­‌شود، هشت مورد است:

۱️⃣شوهردار بودن زن

مرد نمی­‌تواند از زنی که متأهل و دارای شوهر است، خواستگاری کند. یکی از شرایط صحیح بودن عقد ازدواج، بدون شوهر بودن خانم است، تا‌جایی‌که قانون مدنی ما، نکاح با زن شوهردار را درصورتی‌که نسبت به متأهل بودن زن و ممنوع بودن ازدواج با او علم وجود داشته باشد، موجب بطلان ازدواج می‌داند و درعین‌حال، این زن و مرد برای همیشه از ازدواج باهم محروم می­‌شوند. البته اگر طرفین جاهل باشند و عقد جاری کنند و به رابطه زناشویی منجر شود، بازهم حرمت ابدی ایجاد می­‌گردد. این حکم مهم، به جهت حفظ بنیان خانواده و جلوگیری از ایجاد تردید نسبت به نسب فرزندان متولد­شده می­‌باشد.

۲️⃣ داشتن چهار زن دائمی

بر اساس مقررات قانونی و شرعی، هرگاه مردی با چهار زن به‌طور هم‌زمان عقد ازدواج، به‌صورت دائم منعقد کرده باشد، از ازدواج دائم با زن پنجم منع شده است. به همین دلیل، خواستگاری این مرد از زن دیگری امکان­‌پذیر نیست.

۳️⃣در عده بودن زن

عده مدتی است که در طی آن، زنی که عقد ازدواجش بر­هم­‌خورده، نمی‌­تواند ازدواج مجدد کند. عده در قانون، دارای اقسامی است که هرکدام از آن­ها مدت خاص خود را دارد.
عده وفات، چه در عقد نکاح دائم و چه موقت، چهار ماه و ده روز است. اگر زن باردار باشد، بعد از فوت همسر خود باید تا هنگام وضع حمل عده نگه‌­دارد، به‌شرط آن‌که فاصله میان فوت شوهر و وضع حمل از چهار ماه و ده روز بیشتر باشد و الّا مدت عده، همان چهار ماه و ده روز خواهد بود.
عده طلاق در زن غیر باردار چنانچه با زوجه رابطه زناشویی برقرارشده، سه طهر است. طهر به معنای پاکی از عادت زنانگی و نیز مدتی که بین دو عادت قرار می­گیرد، می­‌باشد. به‌طورمعمول، سه طهر معادل سه ماه است اما اگر زن باوجود اقتضای سن، عادت زنانگی نبیند عده طلاق او دقیقاً سه ماه است. عده طلاق در زن باردار هم تا زمان وضع حمل است. البته سه دسته از زنان عده طلاق ندارند که عبارت‌اند از: زنان یائسه، زنانی که میان آن‌ها و شوهرانشان نزدیکی واقع نشده است و دختران صغیره که قبل از بلوغ مطلقه شوند.
عده فسخ نکاح، بذل و انقضای مدت در ازدواج موقت نیز در زن غیر باردار، دو طهر است که معمولاً معادل دو ماه می­‌باشد، مگر این‌که به اقتضای سن، عادت زنانگی نبیند که عده او چهل‌وپنج روز است. عده زن باردار هم تا هنگام وضع حمل است.
خواستگاری از زنی که در هریک از اقسام عده قرار دارد، ممنوع است؛ بنابراین ازدواج با او نیز باطل بوده و اگر اجرای عقد ازدواج منجر به رابطه زناشویی شود، حتی با جهل آن‌ها، حکم حرمت ابدی جاری می­‌شود.

۴️⃣ خویشاوندی نسبی، سببی و رضاعی

شرع و قانون خواستگاری و به‌تبع آن، ازدواج با خویشاوندان نسبی، سببی و رضاعی را منع کرده است. خویشاوندان نسبی، پدر و مادر و پدربزرگ و مادربزرگ، فرزند و نوه­‌ها، برادر و خواهر و فرزندان آن­‌ها، عمه و عمو و خاله و دایی خود شخص و پدر و مادر و اجداد و جدات او هستند.

خویشاوندان سببی، خویشاوندانی هستند که از طریق ازدواج با شخص قرابت پیدا می­‌کنند. بنابراین، نکاح میان مرد و مادر و جدات زن حتی پس از برهم خوردن ازدواج ممنوع می­‌باشد. علاوه‌‌بر‌این، ازدواج میان مرد و زنی که سابقاً زن پدر یا زن یکی از اجداد یا زن پسر یا زن یکی از نوادگان او بوده و نیز نکاح مرد با فرزندان دختر زن خود، مشروط به وقوع نزدیکی میان زن و مرد باطل است. از محارم سببی دیگری که ازدواج با او برای مردممنوع می­‌باشد، خواهر زن او است. مرد نمی‌­تواند هم‌زمان دو خواهر را به عقد نکاح دائم یا موقت خود درآورد.
خویشاوندان رضاعی نیز، کسانی هستند که از طریق رضاع و شیر خوردن با شخص قرابت می­‌یابند. این نوع خویشاوندی دارای شرایط خاصی است که در صورت وجود آن­ها، موجب ممنوعیت خواستگاری و نکاح میان اقربای رضاعی می­‌گردد.

۵️⃣ مطلقه بودن به سه طلاق و نه طلاق

زنی که سه مرتبه متوالی زن یک نفر بوده و مطلقه شده است، نمی‌­تواند دوباره با همان مرد ازدواج کند، مگر این‌که به عقد ازدواج دائم مرد دیگری درآید و پس از وقوع نزدیکی با او، به‌واسطه طلاق، فسخ یا فوت، جدایی حاصل شود. افزون‌­بر­این، هرگاه مردی زن خود را نه بار طلاق دهد که شش‌تای آن­ها از نوع طلاق عدی و سه‌تای آن­ها بائن باشد، دیگر هرگز نمی‌­تواند با آن زن ازدواج کند. طلاق عدی طلاقی است که در آن مرد به زن رجوع کرده و با وی نزدیکی می­‌کند و پس‌ازآن، او را طلاق می­‌دهد. اما در طلاق بائن، مرد حق رجوع دوباره به زن را ندارد. امروزه نه طلاقه کردن عملاً منسوخ‌شده و کاربرد چندانی ندارد.

۶️⃣ کفر

بر اساس احکام و قوانین اسلام و ایران، نکاح زن مسلمان با مرد غیر­مسلمان جایز نیست. به­‌این‌­ترتیب، مرد نمی‌­تواند از زنی که کافر است، خواستگاری کند. البته درصورتی‌که مرد مسلمان با زن غیر­مسلمان اهل کتاب، مانند مسیحی یا یهودی ازدواج کند، به دین او احترام می‌گذارد و اشکالی از جهت اختلاف دین پیش نخواهد آمد . هرگاه زن و شوهر هر دو کافر باشند و زن اسلام اختیار کند، نمی‌­تواند به زندگی زناشویی با مرد کافر ادامه دهد در این صورت نکاح منحل خواهد شد، زیرا کفر هم ابتدائاً و هم استداماً مانع نکاح است.

۷️⃣ لعان

لعان در لغت، به معنای ناسزا گفتن و نفرین به یکدیگر است و در اصطلاح، نیز هنگامی رخ می­‌دهد که زن و شوهر با سوگند­های ویژه­‌ای یکدیگر را تخطئه کنند. هرگاه این عمل با تشریفات خاص خود میان زن و شوهر واقع شود، نکاح آن­ها قهراً منحل می­‌شود و این دو نسبت به یکدیگر برای همیشه حرام شده و دیگر نمی­‌توانند باهم ازدواج کنند. این مورد نیز، امروزه کاربرد چندانی ندارد.

۸️⃣ احرام

آخرین مانع خواستگاری و نکاح، احرام است. در حالت احرام، زن و مرد از ازدواج با یکدیگر منع شده‌­اند. بنابراین عقد نکاح در حال احرام باطل بوده و در صورت آگاهی نسبت به چنین ممنوعیتی موجب حرام شدن ابدی زن و مرد نسبت به هم می‌­شود.
همان­گونه که بیان شد، هریک از این عوامل هشت‌گانه درصورتی‌که وجود داشته باشند، مانعی در راه خواستگاری مرد از زن و به‌تبع آن، ازدواج آن‌ها با یکدیگر می­‌باشند. قانون برای چنین ازدواج‌­هایی ضمانت اجرای بطلان و گاه، حرام شدن مرد و زن نسبت به هم را قرار داده است/سایت مرکز آموزش قوه قضاییه

⚖️ گروه تلگرامی موسسه حقوقی و داوری عدل آوران آرسیس
? @arsislaw